Ο άνθρωπος έδρασε με τα μέσα που είχε στη διάθεσή του από το περιβάλλον του. Η εκμετάλλευση των υλικών του άμεσου περιβάλλοντός του, το εμπόριο, η εξερεύνηση, η μετανάστευση, είναι συνυφασμένα με τον σταθερό ή μεταβαλλόμενο ηπειρωτικό και θαλάσσιο χώρο. Τα δέκα κεφάλαια του συγγράμματος συμβάλλουν στην ερμηνεία αυτών των δραστηριοτήτων του ανθρώπου, μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση. Ορίζονται τα εδάφη και παλαιοεδάφη, στα οποία εντοπίζονται τα υπολείμματα του πολιτισμού των αρχαίων και προϊστορικών κοινωνιών, τα πετρώματα και τα ορυκτά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για κατασκευές και τέχνεργα, η στρωματογραφία, ένα χρησιμότατο εργαλείο για τη διενέργεια σωστών ανασκαφών και τη χρονολογική ερμηνεία μέσω των σχετικών μεθόδων χρονολόγησης, εμπλουτίζοντας την εργαλειοθήκη του αρχαιολόγου ανασκαφέα για τον σχετικό, έστω, χρονολογικό προσδιορισμό των πολιτιστικών φάσεων που εντοπίζει. Διεξήλθαμε της αναπαράστασης των παλαιοπεριβαλλόντων, δώσαμε έμφαση στη μεταβολή της θαλάσσιας στάθμης στην υφήλιο και τη Μεσόγειο τα τελευταία 20.000 χρόνια, μετά το μέγιστο του τελευταίου παγετώνα, υποδείχθηκε η σύνδεση μυθολογούμενων κατακλυσμών με γεωλογικά γεγονότα και, τέλος, αναδείχθηκε η σημασία των φυσικών καταστροφών τοπικής και παγκόσμιας κλίμακας για την παρακμή αρχαίων πολιτισμών. Χρήσιμα στοιχεία και πληροφορίες για την ερμηνεία του περιβάλλοντος ενός οικισμού, ιδίως των παράκτιων θέσεων σε συνδυασμό με σεισμικά φαινόμενα, τα οποία, μαζί αλλοιώνουν το παλαιό τοπίο του μικρο-οικοσυστήματος μιας συγκεκριμένης περιοχής. Αρκετές έννοιες ή επιστημονικοί όροι έχουν αναλυθεί, ενώ το σύγγραμμα ευελπιστεί να εισαγάγει τον νέο αρχαιολόγο επιστήμονα, τον αρχαιολόγο πεδίου θα λέγαμε, στην ορθή αντιμετώπιση του ανασκαφικού του έργου και να αποτελέσει έναυσμα για αναζήτηση περαιτέρω λεπτομερών στοιχείων στις αποκλειστικές δημοσιεύσεις των ειδικών.